Sunday, June 28, 2015

EnigMatematika

Naisip kong gumawa ng mga bugtong na may kinalaman sa matematika. Nais kong magnilay tungkol sa aking kurso sa pamamagitan nito. Sa tingin ko ay maigi na magbahagi ako ng ilang terminolohiya na karaniwang alam ng lahat ngunit gagawin ko ito sa paraang hindi tahasan. Lubhang mahalaga sa akin ang matematika na halos pinuno na ang buo kong pagkatao.

Panuto: Magdrag pakanan pagkatapos ng malaking letra upang makita ang sagot.

Asymptote

Dal'wang magkalaro,
Hindi magkatagpo.

Depinisyon:
A line or curve that approaches a given curve arbitrarily closely, but never touches.

Line

Sinulid ni Palito,
'di makita ang dulo.

Depinisyon:
A straight collection or plot of points extending in both directions infinitely.

Exponent

Nang itinaas si Kaka,
Lumiit na tila bata.

Depinisyon:
A number that says how many times to use another number in a multiplication. It is written on the upper right of and smaller than the number to be multiplied.

X

Madalas akong hanapin
upang sa guro'y ihain.

Paliwanag:
For hundreds of years, it has been the go-to symbol for the unknown quantity in mathematical equations. In a recent TED talk, the director of The Radius Foundation, Terry Moore, posited that the the use of it in this way began with the inability of Spanish scholars to translate certain Arabic sounds, including the letter sheen (or shin). According to Moore, the word for "unknown thing" in Arabic is al-shalan, and it appeared many times in early mathematical works.
Angle

Isang bukol ang umusbong
nang tayo'y magkasalubong.

Depinisyon:
In planar geometry, it is the figure formed by two rays, called the sides of the angle, sharing a common endpoint, called the vertex of the angle.
Numerator

Nang maghati ang pantas,
Ako ang nasa taas.

Depinisyon:
Term in a fraction, usually above the line, that indicates the number of equal parts that are to be added together; the dividend placed over a divisor.
Denominator

Nang maghati ang dalubhasa,
Inilagay ako sa baba.

Depinisyon:
Term in a fraction, usually written under the line, that indicates the number of equal parts into which the unit is divided; divisor.
Equality

Anumang panig ang mapili,
Siguradong hindi ka lugi.

Depinisyon:
In mathematics, it is a relationship between two quantities or, more generally two mathematical expressions, asserting that the quantities have the same value or that the expressions represent the same mathematical object.
Ratio

Kung ang tatlo'y para sa anim,
Kalahati ang para sa 'kin.

Depinisyon:
A relationship between two numbers of the same kind.



Nagmula ang mga depinisyon at paliwanag sa mga link na ito:
Asymptote/Line/Exponent/X/Angle/Numerator/Denominator/Equality/Ratio

Friday, June 26, 2015

Ang Aking Huling El Bimbo

Prank  Variation

Ang video na inyong matutunghayan ay isang pagtatangka sa pagbubulgar ng misteryo ni Paraluman sa kasalukuyan. Higit na mabuti kung gagamit ng earphones at iseset sa fullscreen ang video upang higit na maunawaan ang nilalaman at makita nang husto ang mga larawan.

 
Paraluman
Hindi mo na siya maibabalik.
'Ala na si Paraluman.
Nasasayang lang ang oras.
'Ala ka nang magagawa.
Patay na siya.
Iba na ang uso.
Nakatatakot pero totoo.

- ang nakatagong salita sa blog entry na ito. Hayaan mo na si Paraluman.
 Clue: Left click then drag.
 
Link ng ginamit na mga larawan:

Sunday, June 21, 2015

Isang Katutubong Pagsasatula sa "Ang mga Sakristan"

Maliban sa pagiging nobelista ni Rizal, kilala rin siya bilang isang makata. Isa sa mga ginawa niyang tula ay ang "Mi Ultimo Adios." Kaya naman, bilang paggunita ko sa kaniyang talento, naisip kong isatula ang isang kabanata sa kaniyang nobelang Noli Me Tangere na pinamagatang "Ang mga Sakristan." Hinati ko sa maraming bahagi ang kabanata at tinangka kong isulat ang mga ito na ayon sa tatlo sa pinakamatatandang anyo ng tulang Tagalog: ang diona, tanaga, at dalit. Sa pagkakataong ito, nais kong sanayin ang aking sarili sa pagsulat ng katutubong tula na matagal ko na ring hindi nagagawa.
 
Binubuo ng tatlong taludtod na may sukat na pipituhin ang diona. Binubuo naman ng apat na taludtod na may sukat na pipituhin ang tanaga. Samantala, ang dalit ay binubuo ng apat na taludtod na may sukat na wawaluhin.
 
Narito na ang aking tulang bersyon ng "Ang mga Sakristan" ni Rizal:
 
Dalit
Kampana'y pinatugtog
Ng mga batang bugbog
Sa 'sang simbahang bantog.
Tanaga
Naghihintay ang ina
at sabik na makita
ang mga anak niya
na 'di tulad ng ama.
 Dalit
Napagbintangang nagnakaw
ng salaping 'di malitaw;
hindi uuwi sa bahay
kung 'di ito maibigay.
Diona
Dalangin lang ni Crispin,
sakit ay 'wag sapitin
ng katawang patpatin. 
Tanaga
Kita sa isang buwan,
Nakuha pang multahan,
Nang ang punong sakristan,
Ay bingi sa kat'wiran.
Dalit
Kita'y kulang na pambayad
ng perang hindi lumapat
sa kanilang mga palad -
isang hinalang mabigat.
 Diona
Paluin man ng kura,
'Di pa rin makukuha,
 Ninakaw kunong k'walta.
 Tanaga
Tiyak na magagalit,
Inang 'di makaidlip,
Sa latay na sinapit
Ng anak na mabait. 
Dalit
Gusto man nilang umuwi,
Batid na 'di maaari,
Naghihintay pa ang pari,
Dalawang onsa'y mabawi. 
Diona
Masarap na hapunan
sa kanilang tahanan,
ninanais ng kalamnan.
Tanaga
Hindi tamang tumunog,
Kampanang nasa tuktok,
Umakyat nang padabog,
Binatilyong mapusok.
Dalit
Punong sakristan ay puyos
ng galit sa mga musmos;
ibig ba nitong manubos
sa trabahong 'di maayos?
 Diona
Ikasampu ng gabi,
Pag-uwi na sinabi,
Kaya't 'di mapakali.
Dalit
Si Basilio'y nangat'wiran
Ngunit hindi pinakinggan,
'Di na p'wede sa lansangan
'Kasiyam ng gabi pa lang.
Tanaga
Biglaang sinambilat,
Bisig na pagkapayat,
Ni Crispin na nagulat,
At saka kinaladkad.
Diona
Naglaho na sa dilim
ang katawan ni Crispin
kasabay ang pagdaing.
Dalit
Maririnig ang pag-iyak
ng kapatid sa may lapag;
sampal ay lumalagapak -
nagbibigay ng bagabag.
Tanaga
Mabilis na kinalag
ang tali't saka lumundag;
tumakas nang maluwag
si Basiliong matatag.

Sanggunian:
Almario, Virgilio S. Taludtod at Talinghaga: Mga Sangkap ng Katutubong Pagtula. Lungsod Pasig: Anvil Publishing, 1991.

Saturday, June 20, 2015

Sining sa Dekonstruksiyon ng salitang CHRONOTOPE

Ayon sa Dialogic Imagination ni Mikhail Bakhtin:
We will give the name chronotope to the intrinsic connectedness of temporal and spatial relationships that are artistically expressed in literature. This term is employed in... literary criticism almost as a metaphor. What counts for us is the fact that it expresses the inseparability of space and time.
Kung gayon, isang mahalagang konsepto ang chronotope sa larangan ng panitikan. Madalas itong ginagamit sa nobela tulad na lamang ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal.

Dahil naibigan ko ang nosyon ng chronotope, tinangka kong gumawa ng isang sining tungkol dito. Kung hihimayin ang mga titik ng salitang chronotope (lahat ay nakasulat nang malaki) ayon sa iba't ibang linya o hugis, makikita rito ang walong linyang patayo, limang linyang pahiga, tatlong linyang pakurba, tatlong bilog, at dalawang linyang pahalang.
 
C  H  R  O  N  O  T  O  P  E













Limang hakbang ang aking ginamit para sa aking likhang-sining:

1. Tatlong bilog (mula sa O) ngunit magkakaiba ang laki
















2. Apat na maiksing linyang pahiga (mula sa H at E)
 
3. Walong linyang patayo (mula sa H, R, N, T, P, at E) ngunit binago ang oryentasyon
















4. Isang mas mahabang pahigang linya (mula sa T) at dalawang pahalang na linya (mula sa R at N)
 
5. Tatlong pakurbang linya (mula sa C, R, at P)
 
Sa huli ay nakabuo ako ng isang larawan ng orasan, tugma sa nosyon ng chronotope, kung saan tinitingnan ang oras at espasyo bilang hindi mapaghiwalay na konsepto. Sa paglalansag ng mga piraso ng linya sa isang salita, hindi ko inakalang makagagawa ako ng isang bagay sa isang panibagong espasyo.
 
Sanggunian:
Bakhtin, Mikhail. The Dialogic Imagination: Four Essays. Texas: University of Texas Press, 1981.

Sunday, June 14, 2015

Pagninilay-nilay sa Bigat at Kuwit

Tinangka kong ipasok ang natutuhan kong bagong pagpapakahulugan ng salitang "bigat" sa isang maikling kuwento. Isang salita lamang ito ngunit nagtataglay ng iba't ibang kahulugan. Naisip kong maaari rin itong sapitin maging ng mga grupo ng mga salita. Ngunit sa pagkakataong ito, gagamitin ko ang bantas na kuwit upang ipamalas ang pluralidad ng kahulugan sa mga katagang bahagi ng aking maikling kuwento. Layunin nitong ipairal ang kahalagan ng isang katiting na linyang ito sa panitikan.

 Aral, Muna
 

Nasa hayskul na ang matalinong si Muna. Nagtapos siya ng elementarya na may dalawampung medalyang nakasabit sa kaniyang leeg. Napakasuwerte naman talaga ng kaniyang mga magulang sapagkat lumaking maganda at mabait ang kanilang anak. Tila wala siyang kapintasan at palaging nakangiti, kaya marami ang humahanga sa kaniya. Ngunit katulad ng ibang mga kuwento, magkakaroon ng kaunting lamat ang kaniyang pagkatao sa bandang huli na mas lalo niyang ikagaganda. May ganda rin pala sa lamat.
 
Marami-rami na rin ang nabiktima ng bumiktima kay Muna. Mahirap kasi itong takasan. Sa oras na mahuli ka nito, kailangan mo na lang maghintay na ito mismo ang umiwan sa iyo. Gayunpaman, sa oras ng iyong pagkakulong, tiyak namang matutuwa ka pa rin. Malalitson-paksiw ang buhay mo dahil magkahalo talaga ang tamis at asim sa selda ng pag-ibig.
 
"What can you say about this saying? Woman, without her, man is nothing," pahabol ng isang guro sa Ingles limang minuto bago matapos ang klase.
 
"Ma'am I think that should be like this: Woman without her man, is nothing," tugon naman ng isang mag-aaral na lalaki.
 
Nagkaroon tuloy ng ingay dahil sa pagtatalo ng kababaihan at kalalakihan sa klaseng kinabibilangan ni Muna. Tahimik lamang siya. Sa isip-isip niya, mukhang pareho namang tama ang pinaglalaban ng dalawang panig. Ngunit mas nangibabaw sa utak niya kung kailan kaya niya makikita ang lalaking para sa kaniya. Hindi pa siya nagkakanobyo. Ang ilan sa kaniyang mga kaklase ay mayroon na at nakikita niyang masaya naman ang mga ito sa kanilang nakatuluyan. Biglang tumunog ang bell at nagsilabasan na ang lahat sa kanilang silid-aralan.
 
Habang naglalakad si Muna at ang kaniyang kaibigang si Sanrio patungo sa kapiterya, biglang lumabas sa bibig ni Muna ang kanina pang gumugulo sa isip niya.
 
Bumulong si Muna, "Kailan kaya siya darating?"
 
Napatanong tuloy si Sanrio na narinig pala ang bulong niya, "Sino?"
 
"Wala. Gusto ko na kasing magkanobyo."
 
"Ha? Bakit? Hindi kailangan ang pag-ibig."
 
"Hindi, kailangan ang pag-ibig. Bakit mo naman nasabi iyan? Pag-ibig nga ang dahilan kung bakit tayo nabubuhay."
 
"Ah basta, hindi ko kailangan iyan."
 
Lingid sa kaalaman ni Muna na ilang beses nang nagkaroon ng nobyo si Sanrio bago pa sila naging magkaibigan. Mga lima na yata. Hindi maganda ang naging takbo ng lahat ng relasyon niya sa mga ito. Kaya mula noon, naging matigas na ang puso niya. Parang may dagta ng ampalaya ang kaniyang dugo sa tuwing nakakikita siya ng mga masayang magkasintahan. Mukhang hindi rin naman siya masisisi dahil limang beses siyang nasugatan at tila hindi pa naghihilom ang mga ito hanggang ngayon.
 
Papasok na ang dalawa sa kapiterya ng biglang makabangga nila ang isang lalaking matulin ang takbo papalabas. Kapuwa bumagsak ang dalawa ngunit halatang napuruhan ang kaliwang binti ni Muna.
 
"Ayos lang ba kayo? Pasensiya na," ang pagpapaumanhin ng lalaki.
 
"Ayos lang ako," ang mabilis at malamig na tugon ni Sanrio habang papatayo.
 
"Ayos lang, ako," sagot naman ni Muna, may pagputol sa kaniyang pagkasabi upang idiin ang salitang "ako" dahil sa tingin niya ito na ang lalaking para sa kaniya. Papatayo na sana siya nang biglang napaupo siyang muli dahil sumakit ang kaniyang kaliwang binti. Hindi siya nagdadahilan para makasama pa ang lalaking iyon. Totoong masakit ang kaniyang binti.
 
Dinala ng lalaki si Muna sa klinika para magamot ang kaniyang napilay na binti. Pinayuhan siya ng nars na makakapasok na siyang muli bukas kapag nakapagpahinga siya nang maayos. Nakaupo si Muna at ang lalaki sa sofa sa loob ng klinika. Silang dalawa lang. Umalis na kasi si Sanrio para sa susunod niyang klase at upang ibalita sa mga guro ni Muna na liliban muna siya dahil sa tinamong pilay.
 
"Pasensiya ka na. Ako nga pala si Allan," ang paunang sambit ng lalaki.
 
"Okey lang 'yon. Makapapasok naman na ako bukas," ang mabait pa ring tugon ni Muna.
 
"Ito nga pala ang cellphone number ko. Tawagan mo ako kung sakaling magaling ka na. Hindi kakayanin ng konsensiya ko kung hindi ka makapapasok bukas," at binigay niya ang isang kapirasong papel.
 
Tinanggap iyon ni Muna nang may ngiti. Mukhang may halo itong kilig. Dumating na ang mga magulang ni Muna para sunduin siya. Inalalayan pa rin siya ni Allan hanggang sa sasakyan. Nakauwi na nga si Muna sa kanilang bahay dala ang tamis ng mga tagpong iyon.
 
Kung paanong naging mabilis ang eksena sa paaralan kanina ay ganoon din kabilis ang pagtibok ng puso ni Muna para kay Allan. Naging sabik ang utak niya upang tawagin itong pag-ibig. Ngunit baka pag-ibig nga naman talaga ito. Ito na ang simula ng kaniyang pagkakulong.
 
Pagkarating sa bahay, inilagay niya kaagad sa kaniyang cellphone ang numero ni Allan. Hindi na siya nagdalawang-isip pa para tawagan ang lalaki. Naging matagal ang kanilang pag-uusap. Nagbatuhan sila ng mga matatamis na banat sa isa't isa. Hindi na nag-atubili pa si Muna at nagyayang kumain sila nang sabay bukas. Naging higit na mapusok pa si Muna nang mapunta sila sa usapin ng pag-ibig. Ngunit biglang namatay ang koneksiyon nila dahil wala na pala siyang load. Hindi siya nakapost-paid at dahil gabi na, hindi na siya makapagloload pa sa labas. Wala na siyang nagawa kundi matulog na lang.
 
Kinaumagahan, sabik na pumasok si Muna sa eskuwelahan. Iniisip niya kasi ang mangyayari mamaya. Balak na nga niyang umamin kay Allan sa kaniyang nararamdaman. Masyado talaga siyang mabilis magdesisyon. Ito na siguro ang kapintasan niya. Ito na rin marahil ang magdadala sa kaniya ng sugat na mas masakit pa sa pilay, o mas malalim pa sa huling apat na sugat na tinamo ni Sanrio sa mga dati niyang naging nobyo. Sabi nga sa isang matandang kasabihan, "Ang lumakad ng matulin, kung matinik ay malalim."
 
At ito na nga ang pangyayaring lalamat sa pagkatao ni Muna. Oras na upang magkita si Muna at Allan dahil sa napag-usapan nila kagabi. Balak nilang magkita sa kapiterya, ang lugar na siya ring dahilan ng kanilang unang pagkikita. Hindi niya aakalaing ito rin ang lugar na wawasak sa puso niya sa unang pagkakataon. Pumasok na siya sa kapiterya. Agad niyang natanaw si Allan. Hindi na nakagugulat iyon dahil iyon naman ang inaasahan niya. Subalit hindi lang si Allan ang nakikita niya. May kasama itong babaeng hindi naman kasama sa kuwento magmula kanina. Saan ba nagmula ang babaeng ito? Ngunit hindi ito ang tanong sa isipan niya kundi ano ang relasyon ng babaeng ito sa Allan niya. Lingid sa kaniyang kaalaman na ito ay kasintahan ni Allan kaya wala talaga siyang karapatang angkinin ang lalaki. Lumapit siya sa dalawa.
 
"Oh, Muna. Nariyan ka na pala. Si Norma, ang kasintahan ko," pagpapakilala ni Allan.
 
"Ah, Haha. Ikinagagalak kitang makilala, Norma," nakangiting bati ni Muna kay Norma habang iniaabot ang kamay nito.
 
Parang pinagsakluban ng langit at lupa si Muna. May kung anong bagay na humihila puso niya pababa. Nais niyang maglaho sa kinatatayuan niya. Ngunit natatakpan ng mapagkunwari niyang ngiti ang tunay niyang nararamdaman. Nais niyang kausapin nang mag-isa si Allan kaya ipinagpaalam niya ito kay Norma sa kadahilanang kailangan niya itong kapanayamin para sa isang takdang gawain. Lumabas na si Muna at Allan sa kapiterya.
 
Agad na tinanong ni Muna si Allan, "Bakit hindi mo agad sinabing may kasintahan ka?"
 
"Sasabihin ko na sana pero nawala ka kasi sa linya. Wala rin akong load na pantawag nang mga panahong iyon," ang paliwanag ni Allan.
 
Isa pang tanong na bakit  ang binitawan ni Muna, "Bakit nakipagpalitan ka sa akin ng mga matatamis na salita?"
 
"Dahil gusto kong pagaanin ang loob mo. Napilay ka dahil sa akin. Kahit sa ganoon paraan man lang ay makabawi ako sa iyo," muling paliwanag ni Allan.
 
"Hindi ba puwedeng tayo na lang? Ako na lang ang mahalin mo," isang napakatangang tanong ni Muna. Dahil sa linyang ito, marahil nagiging tanga nga ang isang tao kapag umiibig.
 
"Si Norma ang kasintahan ko. Pasensiya ka na, Muna," huling tugon ni Allan at tuluyang iniwan si Muna na nangingilid na ang mga luha.
 
Humagulgol si Muna. Ito na marahil ang pinakamabigat na naramdaman niya. Mabigat naman talaga ang hindi pagtutugma ng kaya sa gusto. Kaya niyang magmahal subalit hindi niya makuha ang nais niyang  mahalin. Nais niyang magkaroon ng pananagutan kay Allan ngunit hindi siya mapananagutan nito. Hindi niya alam kung sino at ano ang sisisihin - ang pagkawala ba niya ng load, ang pagsulpot ni Norma sa kuwento, o ang pagiging  mapusok niya. Nalilito na siya.
 
Itinuon na lamang ni Muna ang sarili sa pag-aaral. Mabuti na lamang at hindi nakapagdulot ng masama ang kaniyang naging mapait na karanasan. Hindi pa siya umabot sa sinapit ni Sanrio. Ngunit alam niyang magiging peklat ito para sa kaniya na magsisilbi ring hudyat ng kaniyang pagbabago patungo sa pagiging mas matalinong babae. Priyoridad na muli niya ang edukasyon. Napagtanto niyang hindi pa siguro iyon ang oras at pawang abnormal na pagdami lamang ng dopamine at oxytocin ang sanhi ng pagkahumaling niya kay Allan. Kung paanong mabilis niyang minahal si Allan ay ganoon din kabilis niya itong nakalimutan. Handa pa rin naman siyang magmahal sapagkat iniisip niyang nabubuhay siya para dito. Ngunit, susubukin niya nang timbangin ang pag-ibig na iaalay sa kaniya. Masuwerte si Muna. Bibihira lamang ang ganitong kuwento.

Saturday, June 13, 2015

Ako si Kuliglig, isang tugon sa tulang "Ang Kuliglig" ni Benilda Santos

Naisip kong sagutin ang tulang "Ang Kuliglig" ni Benilda Santos sa pamamagitan ng pagbago ng persona nito. Kung ang kay Santos ay tao ang nagsasalita, sinubok kong gawing kuliglig naman ang persona sa aking tula. Upang higit na maging maliwanag ang imahen ng kuliglig, inayos ko ang hugis ng tula tulad ng katawan nito. Tunghayan natin ang perspektibo ng isang insekto na tila naranasan din ang bigat ng damdamin tulad ng sa persona ni Santos sa kaniyang tula at kung paanong kapuwa rin sila nakaranas ng gaan sa huli.
 
AKO SI KULIGLIG

 
Nagmula ang orihinal na larawan sa link na ito: Cricket Insect Silhouette